Meçhul Öğrenci Anıtı için Modüller
Erdoğan Zümrütoğlu
Surp Yerrortutyun Ermeni Katolik Kilisesi, Odakule
11 Eylül – 15 Kasım 2025
Ziyaret Saatleri: Salı – Pazar, 11.00 – 19.00 (Pazartesi günleri kapalıdır.)
PİLEVNELİ, 11 Eylül-15 Kasım 2025 tarihleri arasında, Erdoğan Zümrütoğlu’nun yeni kişisel sergisi Meçhul Öğrenci Anıtı için Modüller’i Odakule Surp Yerrortutyun Ermeni Katolik Kilisesi’nde sunmaya hazırlanıyor.
PİLEVNELİ’nin Erdoğan Zümrütoğlu ile yeniden yollarını birleştirerek hayata geçirdiği bu yeni sergi, 18. İstanbul Bienali süresince izleyiciyle buluşuyor. Zümrütoğlu’nun geçmiş yıllarda ürettiği tuval işleri ve heykellerden oluşan sergi, Ece Ayhan’ın 1970 tarihli Meçhul Öğrenci Anıtı şiirine hem görsel bir yanıt hem de bir saygı duruşu niteliği taşıyor. Ece Ayhan bu şiiri, 1969 yılında İstanbul’da, dönemin siyasal kutuplaşması içinde öldürülen üniversite öğrencisi Battal Mehetoğlu’nun anısına kaleme almıştı.
Sergideki eserler, Ece Ayhan’ın şiirsel diliyle kurdukları düşünsel akrabalık üzerinden, doğrudan bir göndermeye başvurmadan ama onun şiirinde sezilen duygusal-politik yoğunlukla bir bağ kuruyor. Eserler, günümüz dünyasının politik krizleri, sosyopolitik çöküşleri ve insanlık onuruna yönelmiş sistematik tehditler karşısında hayatta kalma imkânını sorgulayan bir yüzleşmeye çağırıyor. Zümrütoğlu’nun işleri, izleyicinin kendi öfkesini, yasını, kaybını ya da çaresizliğini tanımasına alan açarken, insanlığa karşı işlenmiş suçları ve bastırılmış travmaları seyircinin yüzüne çarpan bir tür katarsis zemini sunuyor.
Her ne kadar sergi başlığındaki “modüller” ifadesi ölçülebilir, sistemli ve neredeyse sayısal bir çağrışım taşıyor gibi görünse de, resimlerin dünyası bundan oldukça farklı. Sanatçının amacı ne öğretmek ne de yönlendirmek. Zümrütoğlu’nun resmi, bir keskinlik taşıyor ama bu keskinlik, sabit bir üsluba değil; üsluplar arasında ustaca hareket eden bir biçimsel özgürlüğe dayanıyor. O, tanımlanabilir bir tarzın içinde kalmıyor; aksine tarzları dönüştürerek, karıştırarak, kırarak özgün bir anlatı kuruyor. Meçhul Öğrenci Anıtı için Modüller sergisiyle Zümrütoğlu, klasik anıt kavrayışına alternatif olarak, yıkıcı ama kurucu, maddi ama belirsiz bir anıt tipolojisi öneriyor. Görsel alan, burada hem kaybın hem de varoluşun yeri.
Sergide açıkça hissedilen bu yaklaşım, Zümrütoğlu’nun figüratif anlatım ile malzemenin fiziksel varlığı arasındaki gerilimli ilişkiyi yeniden gündeme getiriyor. Sanatçının pratiği, figür ile boya ve malzeme arasında kurulan çatışmalı birliktelik üzerine kurulu. Bu maddesellik, malzemenin tüm hallerinin yüzeyde bıraktığı doğrudan ve dolaylı müdahalelerle şekillenir. Gerhard Richter ve Robert Ryman gibi sanatçıların üretimlerinde de gözlemlenen bu yaklaşım, resmin temsili bir araç olma işlevini geri plana iterek, onu kendi fiziksel ve kavramsal varlığı üzerinden değerlendirilebilir bir nesneye dönüştürür. Deformasyon geleneğiyle de bağ kuran Zümrütoğlu, figürü sabit bir form değil, bozulan, silinen ve yeniden kurulan bir oluş hâli olarak ele alıyor. Sergideki figürler boya katmanları altında silikleşiyor; bazı bölümleri belirginleşirken diğerleri eksik ya da neredeyse yok oluyor. Bu parçalanmışlık, yalnızca estetik değil, aynı zamanda temsiliyetin sınırları ve kimliğin kırılgan doğasına dair bir sorgulamaya dönüşüyor.
Bu serginin bir diğer özgün yanı, Odakule’de konumlanan Surp Yerrortutyun Ermeni Katolik Kilisesi’nde gerçekleşiyor olması. Zümrütoğlu’nun kişisel ve içsel dünyaya odaklanan, doğrudan bir inanç ya da tarihsel referans taşımayan resimleri, bu kolektif ve dinî mekânda farklı bir bağlama yerleşiyor. 16. yüzyıla uzanan geçmişi ve 19. yüzyılda Garabet Balyan’ın katkılarıyla yeniden inşasıyla kilise, yalnızca bir ibadet yeri değil; kültürel ve sosyal bir odak, Doğu ile Batı arasında görsel ve düşünsel bir geçiş alanı işlevi görüyor. Bu tarihsel ve mimari bağlam, sanatçının bireysel anlatısını sezgisel biçimde tamamlıyor. Kilise, resimlerdeki sessizlik ve yalnızlığa kolektif bir ses kazandırarak, bireysel ile toplumsal, içsel ile tarihsel arasında tamamlayıcı bir ilişki kuruyor.
Erdoğan Zümrütoğlu’nun Meçhul Öğrenci Anıtı için Modüller sergisini, 11 Eylül – 15 Kasım 2025 tarihleri boyunca, salıdan pazara her gün 11.00 – 19.00 saatleri arasında Odakule’deki Surp Yerrortutyun Ermeni Katolik Kilisesi’nde ziyaret edebilirsiniz.